Eligiusz Niewiadomski mógł mieć dalekich przodków w Niewiadomiu – tak uważa dr Bogdan Kloch, dyrektor muzeum w Rybniku. A cała ta niezwykła historia zaczyna się od czeskiego rycerza Václava Kropáča. Dziś jej ciąg dalszy.
W jednym z czeskich opracowań dr Kloch znalazł cenne informacje dotyczące Jana Kropacza z Niewiadomia (Jana Kropáča z nevedomi a na Hranicach), który w 1539 roku zapisał swojej żonie Annie, córce Franciszka Stonawskiego, wiano. 31 lat później wpadł w tarapaty, ale z innej przyczyny. Miał on wysłać swego 17-letniego syna w orszaku arcyksiążęcym do Hiszpanii, czego nie zrobił. – Z tego powodu musiał tłumaczyć się cesarskiemu urzędnikowi. Użył przy tym nazwiska Kropacz, co świadczy jednoznacznie za pochodzeniem Niewiadomskich od znanego rycerza Kropacza, jeszcze z drugiej połowy XV wieku – dowodzi Bogdan Kloch.
Poważne zmiany
Możemy przypuszczać, że w drugiej połowie następnego stulecia lub na początku XVII wieku w Niewiadomiu zaszły poważne zmiany. Wieś podzielono na kilka działów. Umowa z 1616 roku w sprawie zamiany ośmiu chłopom dziesięciny za opłatę pieniężną wymienia panów na Niewiadomiu. Miało ich być przynajmniej trzech, co potwierdza pewien akt sprzedaży. Adam Niewiadomski z Radoszów z żoną Anną zbył jeden dział Niewiadomia szlachcicowi Jerzemu Herzygovi z Hunĕtic, sprzedał mu również drugi w 1577 roku. Z kolei Jan Niewiadomski "Starszy" około 1589 roku wziął sobie za żonę Katarzynę, córkę Piotra Kozlowskiego z Kozłowa i Adamowic.
Natomiast Jerzy Niewiadomski kupił w 1595 roku Popielów i Radziejów. 32 lata później, przy okazji spraw spadkowych Marcina Klocha z Kornic, dokument wspomina Jana Niewiadomskiego "Młodszego" wraz z jego krewniaczkami, Magdaleną Niewiadomską i Anną Świętochowską (z domu Niewiadomską). – Pojawia się też Bogusław Niewiadomski na Popielowie, który w 1639 roku żeni się z Katarzyną Goczałkowską – wylicza dyrektor Bogdan Kloch. Ród mocno się rozrasta, pojawia się w nowych miejscowościach. Konsekwentnie dzierży również niewiadomskie dobra.
Potomek bohaterów
– Sytuacja majątkowa Niewiadomia w sposób szczególny wydaje się mocno zagmatwana. Akta archiwum raciborskiego tworzą coraz bardziej rozbudowaną historię, bardzo zawiłych dziejów sprzedaży i nabywania kolejnych działów podzielonych dóbr, szczególnie u schyłku XVII stulecia – podkreśla dr Kloch. Ludzie ci nie mieli już wiele lub nic wspólnego z Niewiadomskimi, którzy znacznie wcześniej osiedlili się na Podlasiu, a z rodu których wywodził się Eligiusz Niewiadomski, niesławny zabójca prezydenta Gabriela Narutowicza. Bez wątpienia pochodził z bardzo patriotycznej rodziny, o pięknie zapisanej karcie niepodległościowej.
Wzmiankowani w 1580 roku Jan i Serafin z Niewiadomej bez szemrania uiścili podatek królowi Batoremu na wojnę z Rosją o Inflanty. Niekwestionowanym bohaterem był Jakub Niewiadomski, oficer utworzonego za zgodą Napoleona w Księstwie Warszawskim Wojska Polskiego. Uczestniczył on w kampaniach wojennych Bonapartego w: Rosji (1812), Saksonii (1813) i Francji (1814). Za męstwo otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari. W Sokołowie Podlaskim (kilka kilometrów od Niewiadomej) urodził się np. powstaniec – emigrant lat 1831-32 Józef Niewiadomski, który zmarł w 1866 roku w Bourges. Jako podoficer artylerii, kanonier 7. batalionu Rybińskiego, w wieku 33 lat odznaczony został krzyżem Virtuti Militari w powstaniu listopadowym.
Tragiczna postać
Eligiusz Niewiadomski to postać tragiczna. Artysta malarz, wykładowca i krytyk sztuki, społecznik, sympatyk ruchów nacjonalistycznych. Syn Wincentego, literata, urzędnika mennicy warszawskiej i uczestnika powstania styczniowego, oraz Julii z Wernerów. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Petersburgu (prezesował organizacji polskich studentów), otrzymując złoty medal absolwenta za obraz "Centaury w lesie". Kontynuował studia w akademii paryskiej, był uczniem Gersona. Przygotował statut Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie i ściągnął do stolicy wielu wybitnych twórców, m.in.: Ruszczyca i Dunikowskiego. W 1891 roku uczestniczył w pierwszej od Powstania Styczniowego manifestacji patriotycznej w Warszawie, przez jakiś czas należał do tajnej Ligi Narodowej, aresztowany na kilka miesięcy przez rosyjską policję. W 1918 uległ ciężkiemu wypadkowi, wyskakując z tramwaju, co zdaniem niektórych badaczy mogło mieć później wpływ na jego poczytalność. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej w stopniu szeregowca.
| Trzy śmiertelne strzały w Zachęcie |
| Eligiusz Niewiadomski urodził się w 1869 roku Od 1921 pracował w Ministerstwie Kultury i Sztuki. 16 grudnia 1922 w czasie otwarcia wystawy w warszawskiej Zachęcie oddał trzy strzały z rewolweru w kierunku prezydenta RP Gabriela Narutowicza, który zginął na miejscu. Niewiadomski nie bronił się i nie próbował uciec, policja aresztowała go na miejscu zbrodni. 30 grudnia 1922, w pierwszym dniu procesu, został skazany przez sąd na karę śmierci, której sam zażądał dla siebie. Przyznał się, że przez pewien czas nosił się z zamiarem zamachu na Józefa Piłsudskiego, uznając go głównym winowajcą demokratycznego i lewicowego rozkładu, który toczył jego zdaniem Polskę. Wierzył, że swoim czynem przysłuży się narodowi. Zabójstwo prezydenta wywołało szok i z początku niedowierzanie, również w środowisku przeciwników Narutowicza. |
Źródła: http://www.genealogia.okiem.pl/forum, https://pl.wikipedia.org
Komentarze