Układ urbanistyczny żorskiej starwki przetrwał od średniowiecza / ARC
Układ urbanistyczny żorskiej starwki przetrwał od średniowiecza / ARC

 

Początki osady giną w mrokach dziejów. Punktem zwrotnym było przejęcie wsi od rycerza Chwalisza przez księcia Władysława opolskiego.

 

25 lutego o godzinie 10 na rynku rozpoczną się obchody 745-lecia Żor. Jubileusz jest piękny, więc warto przypomnieć początki. 24 lutego 1272 roku w Raciborzu książę Władysław opolski (syn Kazimierza i Wioli, a wnuk Mieszka Laskonogiego) w obecności dostojników Stoigniewa, Wibesława, kasztelana bytomskiego Jana, Jaśka z Błotnicy, Debita i Stefana nadał rycerzowi Chwaliszowi wieś Ścierne na ziemi pszczyńskiej. W zamian otrzymał rycerską wieś Żory, którą przekształcił w miasto. Nie zachował się akt erekcyjny. Jak pisze Bogdan Cimała, nie wiadomo, czy w ogóle był wystawiony.

Możemy przypuszczać, że ówczesnym zwyczajem książę wyznaczył mieszczanom określony obszar na domy, a także teren na pola uprawne poza planowanymi murami, nadał dzień jarmarku, gdyż dawało to ludności spore dochody, określił liczbę jatek mięsnych, ławek chlebowych i szewskich, czyli kramów, nadał kawał lasu, skąd mieszczanie pozyskiwali drewno, miejsce pod łąki i pastwiska oraz prawo do założenia młyna wodnego i stawów rybnych, skoro w okolicy było wówczas ich kilkaset. Władzę nad miastem sprawował książę, który decydował właściwie o wszystkim, np. o rodzaju fortyfikacji, nakazywał ich odbudowę czy ulepszanie. Na co dzień w jego imieniu rządził wójt.

Dbał o porządek, nadzorował służby miejskie na murach i bramach, zbierał daniny i odsyłał panującemu. Stał na czele obrony w razie jego oblężenia. Prowadził śledztwa, łapał przestępców i pilnował do momentu osądzenia. Pomagała mu rada miejska, której przewodził burmistrz, a wspierało go czterech rajców. Rada zasadniczo pilnowała spraw majątkowych mieszczan. Zatwierdzała akta kupna – sprzedaży i dzierżawy, rozstrzygała sprawy sporne między rzemieślnikami, kupcami. Być może na początku urzędowała w domu burmistrza, jako że ratusz, podobnie jak i w innych śląskich miastach powstał znacznie później. Wcześniej wzniesiono kościół pw. śś. Apostołów Filipa i Jakuba.

W 1336 roku po wygaśnięciu raciborskiej linii Piastów władzę nad miastem przejęli książęta z bocznej linii Przemyślidów. W średniowieczu Żory były oblegane w 1345, w 1430 i 1433 oraz w 1473 roku. W 1521 przeszły pod panowanie ostatniego Piasta opolskiego, księcia Jana Dobrego. Po jego śmierci w 1532 przejściowo były pod rządami Hohenzollernów, ostatecznie na ponad dwa stulecia znalazły się we władaniu austriackich Habsburgów.W 1742 roku po pierwszej wojnie śląskiej stały się częścią państwa pruskiego, które w 1871 weszło w skład Cesarstwa Niemiec.

Źródła: Bogdan Cimała, Jan Delowicz, Paweł Porwoł, "Zory. Zarys dziejów. Wypisy", 1994, Tomasz Górecki, Marcin Wieczorek, "Książęta Górnego Sląska. Wybór postaci", 2008, "Leksykon żorski|, red. dr Lucjan Buchalik, Tomasz Górecki

1

Komentarze

  • Alexander Gościniak Żory- 1345 23 lutego 2017 18:16Wiosną 1345 r. oddziały łuczników i jazdy polskiej Kazimierza III Wielkiego wkraczają na Śląsk. Przy ich boku kroczy oddział litewski oraz oddział jazdy węgierskiej i wspólnie kierują sie na Opawę. W toku tejże marszruty grabią i pustoszą terytorium ksiestwa raciborskigo i opawskiego. Z Opawy kierują sią na Pszczynę, którą zdobywają bez walki. Następnie kierują się na Rybnik. W Rybniku wzniecają pożary. Z Rybnika udają sie pod Żory, który skutecznie broni się przed zdobyciem. Pomoc militarna ze strony Jana Luksemburskiego powoduje odwrót wojsk Kazimierza III Wielkiego do Krakowa. Patrz: ISBN 978-83-930386-5-7, Wojny na terytorium Śląska 1000 ? 1815, str. 56. Drukarnia Archidiecezjalna w Katowicach, 2015. Patrz także str.73, Oblężenie Żor w 1473, marzec- czerwiec. Dito.

Dodaj komentarz